მითები

მინდა დავდო ერთი ძალიან საინტერესო სტატია, რომელიც ბევრ კითხვაზე გასცემს  ალბათ პასუხს.

დიდი ხანია თითქოს კბილებზე ყველაფერი უკვე ცნობილია. თუმცა ხშირად მცდარი შეხედულებები ამა თუ იმ საკითხზე ეჭვის საფუძველს იძლევა. დღეში რამდენჯერ გავიხეხოთ კბილები? ღირს თუ არა კბილების გათეთრება? როგორ შევარჩიოთ კბილის პასტა? ამ და სხვა კითხვებზე პასუხის გაცემას და რამოდენიმე ცნობილი მითის გაბათილებას შევეცდებით ამ სტატიაში.

მითი #1. გათეთრება მავნეა __ იგი აფუჭებს მინანქარს.
ნუ დაივიწყებთ, რომ მხოლოდ სურვილი, გქონდეთ თოვლივით ქათქათა კბილები საკმარისი არ არის. ამისთვის არსებობს კონკრეტული სამედიცინო ჩვენებები და უკუჩვენებები. თუ ამ პროცედურის ჩატარება გსურთ, მიაკითხეთ გამოცდილ სტომატოლოგს, რომელიც გადაწყეტს შეიძლება თუ არა თქვენთვის გათეთრების ჩატარება და რა მეთოდით.
გათეთრება უკუნაჩვენებია, თუკი პირის ღრუში არის კარიესული კბილები, ასევე თუკი ადგილი აქვს კბილის ქსოვილების არასრულ განვითარებას, ღრძილების დაავადებას, არასაკმარის ჰიგიენას. გათეთრების პროცედურა გადავადებულ უნდა იქნას ორსულობისას და ლაქტაციის პერიოდში.

კბილის ფერს განსაზღვრავს დენტინი – კბილის ძირითადი ქსოვილი, რომელიც მინანქრის ქვეშ მდებარეობს. თვითონ მინანქარი ნახევრადგამჭვირვალე, მინის მსგავსი მტკიცე ქსოვილია. იმისათვის, რომ დენტინამდე მიაღწიოს და გააუფერულოს იგი, აქტიური ქიმიური აგენტი მინანქარში წარმოქმნის მიკროფორებს. შემდგომში ისინი აღდგება ნერწყვის ხარჯზე, თუმცა ზოგჯერს ეს საკმარისი არაა __ ვითარდება გართულება, ძირითადად მინანქრის ჰიპერმგრძნობელობის ხარჯზე.

ბოლო დროს საკმაოდ პოპულარულია “გათეთრება” სისტემით Air Flow თუმცა ეს მხოლოდ პროფესიონალური ჰიგიენის ერთ-ერთი საშუალებაა და არა გათეთრების მეთოდი. ამ სისტემის საშუალებით მინანქრის ზედაპირიდან მთლიანად აშორებენ პიგმენტურ ნადებს, რომელიც წარმოიქმნება არასაკმარისი ჰიგიენის გამო. შედეგად პაციენტი ხედავს მინანქრის რეალურ ფერს და რა თქმა უნდა, რჩება შთაბეჭდილება, რომ იგი მნიშვნელოვნად გათეთრდა.

მითი #2. გათეთრებით მიღებული შედეგი ხანმოკლეა.

საშუალოდ, პირველი გათეთრების შედეგი გრძელდება დაახლოებით ერთი წელი (ეს დამოკიდებული მინანქრის სიმკვრივეზე, რაც ყველას სხვადასხვა აქვს). თუკი კბილების გათეთრება თქვენთვის ჩვევად იქცა, გახსოვდეთ: პროცედურებს შორის პერიოდი თანდათან მოკლდება. საქმე იმაშია, რომ ფორების ზომა თითოეულ ჯერზე მატულობს, ნერწყვის ხარჯზე მთლიანად ვეღარ აღდგება და მათში ხვდება კვებითი პიგმენტები. რა შეიძლება გავაკეთოთ?

არსებობს სპეციალური საშუალებები გათეთრების შემდეგ ფერის შესანარჩუნებლად. ინიშნება პასტები, რომლების გამათეთრებელ აგენთებს შეიცავენ დაბალი კონცენტრაციით. მინანქრის აღსადგენად კი მიმართავენ სპეციალურ მარემინარილიზერებელ თერაპიას სპეციალური ხსნარებით.

ყველაფერი ზემოთთქმული ეხებოდა პროფესიონალურ გათეთრებას, რომელსაც ექიმი კლინიკაში ატარებს. პროცედურის ჩატარება შეიძლება სახლშიც. ამისათვის ექიმი ამზადებს კაპებს, რომლებშიც თავსდება გელი და ჩამოეცმება კბილთა რკალებზე. გამათეთრებელი გელის კონცენტრაცია ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვნად დაბალია და უსაფრთხოა ღრძილებისთვის. თვითონ პროცესი გაცილებით ხანგრძლივია, ვიდრე კლინიკაში ჩატარებული, თუმცა შედეგი არაფრით განსხვავდება.

მითი #3. კბილების გათეთრება შეიძლება სოდით.

დიახ, მაგრამ სოდის გამოყენება მხოლოდ კვირაში ერთხელ, იმდენად, რამდენადაც იგი მაღალაბრაზიული საშუალებაა. თუმცა თვალისმომჭრელ სითეთრეს ნუ ელოდებით. სინამდვილეში კბილები კარგად გაპრიალდება და ბრწყინვალებას შეიძენს. ამისათვის კბილის ჯაგრისზე მოათავსეთ პასტა, მსუბუქად შეეხეთ საკვებ სოდას და გაიწმინდეთ კბილები. არსებობს ასევე სოდის შემცველი კბილის პასტები, სადაც ნაწილაკები უფრო მცირე ზომისაა და ნაკლებად ატრავმირებს მინანქარს. ასეთი პასტების გამოყენება არ შეიძლება უმეტეს 1 თვისა.

მითი #4. აუცილებლად გავიხეხოთ კბილები ორჯერ დღეში.

კბილების გახეხვა საჭიროა მინიმუმ ორჯერ დღეში. უფრო ზუსტად კი იმდენჯერ, რამდენიც საჭიროა პირის ღრუში კომფორტისა და სისუფთავის შეგრძნების მისაღწევად. ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რას მიირთმევთ, რამდენად სწრაფად გროვდება ნადები პირის ღრუში. ავადმყოფობის დროს კბილები უნდა გაიხეხოთ განსაკუთრებით გულდასმით. საუკეთესო ვარიანტია __ გამოიყენეთ კბილის ჯაგრისი ყოველ ჯერზე საკვების მიღების შემდეგ. ამერიკელების უმრავლესობა თან ატარებს პატარა ჯაგრისს, რომელსაც ყოველი კვების შემდეგ იყენებენ. იგივეს ვურჩევთ ყველას: რამდენიმე მოძრაობის გაკეთებაც საკმარისია, თუნდაც კბილის პასტის გარეშე.

მითი #5. დილით კბილები უნდა გავიხეხოთ საუზმის შემდეგ.

კბილების გახეხვა საჭოიროა საკვების მიღების შემდეგ. თუმცა დილით უმჯობესია ეს გააკეთოთ საზმემდე (ჰიგინური თვალსაზრისით) და აუცილებლად საუზმის შემდეგ. მთავარია სწორი მეთოდიკა. სწორი ხეხვა კი შეუძლია გასწავლოთ მხოლოდ სტომატოლოგმა __ მოსთხოვეთ მას. როდესაც პროფესიონალურად დაეუფლებით, ხეხვა საშუალოდ 3-4 წუთს წაგართმევთ, მანამდე კი შეიძლება 5-7 წუთიც დასჭირდეს. იმის შესამოჭმებლად, რამდენად კარგად იხეხავთ კბილებს, აფთიაქში შეგიძლიათ შეიძინოთ ნადების ინდიკატორი. ეს არის სპეციალური დასაღეჭი ტაბლეტები, რომელიც წითლად შეგებავს და ამ გზით გამოავლენს დარჩენილ ნადებს.

მითი #6. თანკბილვის გასწორება შეიძლება ნებისმიერ ასაკში.

თუკი საქმე ეხება ცალკეულ კბილებს, თანკბილვის გასწორება ყველა ასაკში შეიძლება, მაგრამ არსებობს თანკბილვის მძიმე პათოლოგიები, რომელშიც ჩართულია არა მხოლოდ კბილები, არამედ ყბის ძვლებიც. ასეთ შემთხვევებში არსებობს გარკვეული ასაკობრივი შეზღუდვები. ექიმი ორთოდონტი გირჩევთ, რა შეიძლება გაკეთდეს თქვენს კონკრეტულ შემთხვევაში.

მითი #7. კბილი აუცილებლად უნდა შეინარჩუნოთ.

კბილის დაკარგვა ყოველთვის არასასურველია. ხშირად სწორედ თქვენ ხართ დამნაშავე იმაში, რომ უკიდურესი ზომების მიღებაა საჭირო. ჩევინარჩუნოთ კბილი ნებისმიერ შემთხვევაში (ანუ ქრონიკურლი ანთების კერა) მავნეა ჯანმრთელობისთვის. ამის გამო ხშირად ზიანდება, გული, თირკმელები, სახსრები. გართულებების თავიდან ასაცილებლად ხშირად გვიწევს კბილის ამოღება. გადაწყვეტილებას ყოველთვის ღებულობს ექიმი. არსებობს სიტუაციები, როცა თქვენის აზრით “უიმედო” კბილის მკურნალობა და აღდგენა შესაძლებელი ხდება, ერთი შეხედვით ჯანმრთელი კბილი კი ამოსაღები გამხდარა.

მითი #8. ჯანმრთელი მინანქარი __ თეთრი მინანქარია.

ეს ასე არაა. აბსოლუტურად თეთრი კბილები ბუნებაში არ არსებობს. მათ ფერს განსაზღვრავს დენტინი და და იგი მემკვიდრეობით გადაეცემა. Vita-ს საერთაშორისო შკალის მიხედვით არსებობს კბილის თეთრი ფერის 4 ძირითადი ვარიანტი: A __ მოყავისფრო, B __ მოყვითალო, C __ მორუხო, D __ მოწითალო. ითვლება, რომ ყველაზე მტკიცეა ის კბილები, რომელთა შეფერილობა შეესაბამება A3-ს. A მოყავისფრო შეფერილობაა, 3 კი შეესაბამება ფერის ინტენსივობას: 0-დან (კაშკაშა თეთრი) 4-მდე (თითოეულ ჯერზე მოყავისფრო შეფერილობა ძლიერდება). ითვლება, რომ თუ კბილის შეფერილობაა A1 იგი ბვერად უფრო ნაზი და მყიფეა, ვიდრე A3 შეფერილობის მქონე კბილები, რომელიც ევროპული რასისთვისაა დამახასიათებელი.

მითი #9. კარიესი ჩნდება ტკბილეულისგან.

რაც უფრო მეტ ტკბილეულს მიირთმევთ, მით უფრო მეტი „საკვებია“ პირის ღრუში მიკრობებისთვის. ისინი გამოყოფენ მჟავებს, რომლებიც აზიანებს მინანქარს შეგიძლიათ მიირთვათ ფუნთუშები, კანფეტები და ყველაფერ ამას დააყოლოთ გაზიანი სასმელიც, მაგრამ თუ არ გეცოდებათ საკუთარი კუჭი, შეიცოდეთ კბილები: ტკბილეულის მიღების შემდეგ გამოივლეთ პირის ღრუში წყალი, მიირთვით ვაშლი ან სტაფილო.

მითი #10. ფლოსისა და პირის ღრუს სავლების ხმარება აუცილებელია კბილებისათვის.

სავლებები, ბალზამები და ელექსირები პირის ღრუს მოვლის დამატებითი საშუალებებია და სურვილისამბრ გამოიყენება. ისინი შეიცავენ მადეზოდორირებელ ნივთიერებებს, მსუბუქ ანტისეპტიკებს და ნივთიერებებს, რომლებიც ხელს უშლიან ნადების მიმაგრებას მინანქრის ზედაპირზე. კბილის ძაფი (ფლოსი) __ ერთერთი ძირითადი საშუალებაა პირის ღრუს ჰიგიენის და მისი ხმარება აუცილებელია. თუ როგორ იხმაროთ იგი სწორად, რომ არ დააზიანოთ ღრძილის დვრილი და ეფექტურად გაიწმინდოთ კბილების საკონტაქტო ზედაპირები, უნდა გაჩვენოთ თქვენმა სტომატოლოგმა.

მითი #11. საკვების მიღების შემდეგ უნდა ვიხმაროთ საღეჭი რეზინი.

შეიძლება, მაგრამ არაუმეტეს 10 წუთისა. ჭამის შემდეგ პირის ღრუში იცვლება მჟავა-ტუტოვანი ბალანსი, რომელიც ხელს უწყობს კარიესის განვითარებას. ბალანსის აღდგენა შესაძლებელია საღეჭი რეზინის საშუალებით, მაგრამ მისი დიდხანს ღეჭვა მავნებელია კუჭისთვის. ღეჭვის პროცესში გამოიყოფა კუჭის წვენი, მაგრამ იმდენად რამდენადაც კუჭი ცარიელია, კუჭი „მოინელებს“ თავის თავს, ზარალდება ლორწოვანი გარსი. მეორეს მხრივ, საღეჭი რეზინი ზედმეტად ტვირთავს ქვედა ყბის სახსარს. ეს კი სახსრის დაავადების წინაპირობა შეიძლება გახდეს.

მითი #12. ჯანმრთელი კბილები მემკვიდრეობით გადაეცემა.

კბილის ქსოვილების შენების თავისებურება მართლაც მემკვიდრეობით გადაეცეა. მაგრამ კბილების მდგომარეობა დამოკიდებულია ბევრს სხვა დამატებით ფაქტორზეც: გადატანილ და თანმხლებ დაავადებებზე, კვების რაციონზე, სარძევე კბილების მკურნალობის ხარისხზე და განსაკუთრებით პირის ღრუს ჰიგიენაზე.

კბილების სიჯანსაღისთვის დიდი მნიშვნელობა აქვს სასმელ წყალში ფტოეის შემცველობას. ამის ცოდნა აუცილებელია განსაკუთრებით ფეხმძიმე ქალებისთვის, ვინაიდან ბავშვის სარძევე და მუდმივი კბილების ჩანასახების ფორმირება იწყება მუცლადყოფნის პერიოდის მე-6 თვიდან და მთავრდება 1 წლის ასაკისთვის. ფტორის ნაკლებობისას მინანქრის სტრუქტურა არასრულფასოვნად ფორმირდება, ამის შედეგი კი კარიესის სიმრავლეა. და პირიქით, ფტორის სიჭარბისას ვითარდება სხვა დაავადება __ ფლუოროზი. ამიტომ აუცილებელია იცოდეთ ფტორის შემცველობა იმ წყალში, რომელსაც სასმელად იყენებთ (ნორმაა 1მგ/ლ).

თუკი ფტორის ნაკლებობა 0,3მგ/ლ-ზე ნაკლებია, აუცილებელია მისი დამატებით მიღება. გამოიყენეთ ფტორირებული საკვები მარილი, ფტორირებული კბილის პასტა, წელიწადში ორჯერ სტომატოლოგთან პროფესიონალური ჰიგიენის პროცედურის შემდეგ ჩაიტარეთ ფტორლაკის აპლიკაციები. ასეე სტომატოლოგს შეუძლია დაგინიშნოთ ფტორის ტაბლეტები. თუკი თქვენს რაიონში ფტორის რაოდენობა სასმელ წყალში ნორმას აჭარბებს, შეიძინეთ მხოლოდ ბოთლის წყალი და გამოიყენეთ, როგორც დასალევად, ასევე სადილის მოსამზადებლად.

მითი #13. სარძევე კბილების მკურნალობა აუცილებელი არაა __ მაინც მოსაცვლელია.

ეს არის აბსოლუტურად მცდარი შეხედულება. აუცილებელია მიმართოთ უშუალოდ ბავშვთა სტომატოლოგს, რადგან სარძევე კბილებს ახასიათებს მთელი რიგი თავისებურებანი. მათი მოცვლა ხდება ფესვების ფიზიოლოგიური გაწოვის ხარჯზე. ფესვების სიახლოვეს მთელი ამ დროის განმავლობაში განლაგებულია მუდმივი კბილების ჩანასახები და ფესვების გაწოვისთანავე იწყებს ამოჭრას. თუკი ბავშობის ასაკში არ ვუმკურნალებთ კარიესს, ამან შეიძლება გამოიწვიოს პრობლემები მუდმივ კბილებთან დაკავშირებითაც: ამოჭრის ვადების დარღვევა, მინანქრის განუვითარებლობა და ჩანასახის სრული გაწოვაც კი.

მითი #14. რაც უფრო ძვირია კბილის პასტა, მით უფრო უკეთესია.

ყოველთვის ასე არაა, მაგრამ უცნობი წარმომავლობის იაფფასიანი კბილის პასტებმა მოკრობების მოშორების ნაცვლად შეიძლება ახალი სახეობებიც კი “შეგმატონ”.  ამიტომ აუცილებელია კბილის პასტა შეიძინოთ აფთიაქში ან დიდ მაღაზიაში, ამასთან სხვადასხვა სახის დილისთვის და საღამოსთვის. დილით უმჯობესია გამოიყენოთ აბრაზიული პასტები, საღამოს კი __ მცენარეული. ცვალეთ პასტები, შეარჩიეთ თქვენთვის საუკეთესო. პირის ღრუს მიკრობები ხშირად ეჩვევიან მათ, განსაკუთრებით კი თუ პასტის შემადგენლობაში შედის ისეთი ანტისეპტიკები, როგორიცაა მაგალითად ტრიკლოზანი და ქლორჰექსიდინი. შედეგად პასტის ეფექტურობა მცირდება.

მითი #15. თუკი კბილები არ გვაწუხებს, სტომატოლოგთან სიარული საჭირო არაა.

წელიწადში 1-2-ჯერ სტომატოლოგთან ვიზიტი აუცილებელია. კარიესის გარდა არსებობს სხვა პათოლოგიებიც, რომელთა საწყისი გამოვლინება შეუძლია შენიშნოს მხოლოდ სტომატოლოგმა. მათი მკურნალობა ადრეულს სტადიებზე გაცილებით ადვილი და ეფექტურია (ეს განსაკუთრებით ეხება ღრძილების დაავადებებს). გარდა ამისა აუცილებელია რბილი ნადების და ქვების რეგულარული მოცილება. ქვები შეიძლება ღრძილქვეშაც იყოს განლაგებული, რაც უფრო მეტად საშიშია.

გახსოვდეთ, რომ ყველაზე სრულყოფილი ინფორმაცია თქვენს კბილებზე შეგიძლიათ მიიღოთ თქვენს სტომატოლოგთან საფუძვლიანი გამოკვლევის შემდეგ.